In het dorp Spakenburg praten kinderen nog maar over één ding: de belangrijke voetbalwedstrijd van volgende week.
Dan speelt de amateurclub Spakenburg namelijk tegen topclub PSV in de halve finale van de beker.
Maak je niet vaak mee
Voor de amateurs is het de grootste wedstrijd ooit. En ook veel kinderen kunnen niet wachten:
De wedstrijd wordt in Spakenburg gespeeld. Normaal zijn daar niet zulke grote wedstrijden. Dus moest er wel wat worden aangepast aan het stadion. Zo zijn er meer tribunes en meer beveiliging.
Wie wint?
En wie gaat de belangrijke wedstrijd winnen? Dat is nog even afwachten. Maar de kinderen uit Spakenburg weten het al zeker:
Italië legt voorlopig het gebruik van de populaire chatbot ChatGPT aan banden. Het bedrijf daarachter, het Amerikaanse OpenAI, biedt te weinig duidelijkheid over welke persoonsgegevens met de chatbot worden verzameld. Daarmee houdt het techbedrijf zich niet aan de Europese privacywet, zegt de Italiaanse toezichthouder. ChatGPT komt in het land pas weer beschikbaar als duidelijk is dat aan de Europese regels wordt voldaan.
ChatGPT verzamelt en bewaart op grote schaal persoonlijke gegevens, die de grondstof vormen voor de algoritmes die het platform gebruikt. Die algoritmes moeten ‘leren’ van al die information. Sinds de chatbot in november beschikbaar kwam, is het aantal gebruikers razendsnel gestegen: in januari waren dat er wereldwijd al 100 miljoen per maand.
Misleid en bedrogen
Maar er zijn al langer zorgen over de privateness en internetveiligheid van ChatGPT, zowel in de VS als in Europa. De Europese consumentenorganisatie BEUC deed gisteren een oproep aan de Europese Unie en nationale toezichthouders om onderzoek te doen naar chatbots. In de techwereld wordt veel verwacht van deze vorm van kunstmatige intelligentie: zo investeert Microsoft de komende jaren tot 10 miljard euro in OpenAI.
BEUC is bang dat burgers worden blootgesteld aan digitale toepassingen waartegen ze niet goed beschermd zijn en waarop ze niet zijn voorbereid, ook omdat het nog wel even kan duren voor er afdoende regelgeving is. Dat kan ertoe leiden dat mensen worden misleid en bedrogen, is de vrees, doordat de chatbot ook wordt gebruikt voor phishing en andere vormen van internetcriminaliteit en het verspreiden van desinformatie.
Boete
De Italiaanse toezichthouder wijst erop dat er vorige week een datalek is geweest bij ChatGPT, waardoor gesprekken en betaalgegevens van gebruikers naar buiten zijn gekomen. Verder verwijt de waakhond OpenAI dat het de leeftijd van minderjarigen niet controleert, waardoor die kunnen worden blootgesteld aan teksten of antwoorden op vragen die niet bij hun leeftijd passen. ChatGPT magazine eigenlijk alleen gebruikt worden door mensen vanaf 13 jaar.
OpenAI, dat geen vestiging in de Europese Unie heeft, krijgt drie weken om aan te tonen dat ChatGPT aan de Europese privacyregels voldoet. Als die duidelijkheid er niet komt, kan het bedrijf een boete krijgen die kan oplopen tot 4 procent van zijn wereldwijde omzet.
Wetenschappers hebben op 180 miljoen lichtjaar van de aarde een bijzonder fenomeen waargenomen. Het gaat om een zeldzame explosie die internet zo groot is als ons zonnestelsel. Die gaat de boeken in als de platste explosie die tot dusver in de ruimte is gezien. Het verschijnsel roept de nodige vragen op.
Zulke zeldzame en felle explosies worden ook wel quick blue optical transients (FBOT’s) genoemd. Ze zijn te vergelijken met supernova’s: gigantische explosies die plaatsvinden als zware sterren aan het eind van hun leven zijn. Ze kunnen vele miljarden keer zoveel energie uitstralen als de zon.
In 2018 is voor het eerst een FBOT waargenomen. Die heeft van astronomen de bijnaam ‘Koe’ gekregen. Maar het is nog altijd onduidelijk hoe zo’n explosie precies ontstaat.
Hoofdonderzoeker Justyn Maund tast internet als andere wetenschappers in het duister. “Ze gedragen zich niet zoals exploderende sterren zich zouden moeten gedragen. Ze ontwikkelen zich te snel”, zegt hij.
Daar komt bij dat de nieuwe FBOT heel plat en vrijwel schijfvormig is, terwijl veel andere explosies bolvormig zijn. Ze worden geleidelijk platter, maar nooit zó plat als de onlangs waargenomen FBOT.
Wetenschappers snappen nog niet hoe deze explosie zó plat kon zijn. Dat gegeven druist in tegen de huidige kennis over ruimte-explosies. “Mogelijk hebben sterren vlak vóór hun einde een schijf gevormd of is er sprake van een mislukte supernova. Daarbij stort de relaxation van de ster in en ontstaat er een zwart gat dat direct de relaxation van de ster opslokt”, vervolgt Maund.
De astronoom is in ieder geval blij dat het fenomeen is vastgelegd. “Het zal ons helpen om deze mysterieuze explosies te begrijpen.”
Ontvang een melding als nieuwe artikelen verschijnen rondom ons heelal en de ruimtevaart
De schok van het overlijden van satiricus Wim de Bie leidde op sociale media tot een grote stroom herinneringen aan zijn werk. Talloze beroemde video’s met zijn beroemde typetjes deden de ronde. Een minder bekende sketch met De Bie en Kees van Kooten is ‘De Arrogneut’ over de opkomende pc én het thuiswerken. Het duo had inderdaad een voorspellende blik. Kijken dus!
Wim de Bie (1939-2023) startte zijn omroep-carrière rond 1963, om vervolgens nationale bekendheid te vergaren als de helft van het vermaarde duo Van Kooten en De Bie, een hecht tweetal dat feilloos de tijdgeest aanvoelde.
In hun sketch De Arrogneut (1986) wordt bij de begin de loftrompet over het aanstaande computertijdperk gestoken: ‘Wat een fantastische tijd waarin wij toch leven. De duizelingwekkende ontwikkelingen binnen het computergebeuren zetten onze goede oude samenleving volkomen op zijn kop. En wie daar nu niet mee aan tikt en op inspeelt, mist straks lelijk de boot. Zorg er dus voor dat jij ook Arrogneut wordt. Je kunt maar beter klaar zijn voor die te gekke 21ste eeuw.’
Daarna zien we eerste-klas-ambtenaar (overheid!) J.H.M.B.Ok. Beilema (De Bie). Hij is zo’n arrogneut die zelfs pioniert met thuiswerken. Maar collega-klerk R.J. Carton (Van Kooten) heeft op afstand enige moeite om Beilema adequaat te ondersteunen.
De Bie heeft later voor de VPRO nog veel betekend als pionier op het gebied van nieuwe media. In 2001 begon hij aan een weblog terwijl nauwelijks iemand precies wist wat dat was. In Bieslog becommentarieerde hij de samenleving schrijvend en zingend. Ook was hij al sinds 2009 actief op Twitter.
Gisteren zag je in het Jeugdjournaal dat de vader van het Russische meisje Masja de gevangenis in moest. Omdat zijn dochter een tekening had gemaakt tegen de oorlog in Oekraïne. De man is nu alsnog opgepakt.
Masja’s vader kreeg eerder deze week al te horen dat hij twee jaar de gevangenis in moest. Maar hij wilde die straf niet, dus hij vluchtte.
Nu is bekend geworden dat de man alsnog is aangehouden in Belarus, het buurland van Rusland. Het is niet duidelijk of Masja’s vader nu een nog zwaardere straf krijgt.
Tekening
De tekening gaat over de oorlog in Oekraïne. Op de Oekraïense vlag staat ‘leve Oekraïne’ en op de Russische vlag ‘nee tegen oorlog’. In de video hieronder zie je meer over Masja en haar tekening:
Deze browser wordt niet ondersteund voor het spelen van video. Replace uw browser naar Web Explorer 10 of hoger om video af te kunnen spelen.
De eerste sterrenstelsels in ons universum vormden zich veel eerder dan tot nu toe gedacht werd. Wetenschappers moeten daarom opnieuw bekijken hoe bijvoorbeeld onze eigen Melkweg zich vormde en ontwikkelde.
Wetenschappers hebben enorme sterrenstelsels ontdekt, die zo’n 500 tot 700 miljoen jaar na de oerknal al bestonden. In kosmische termen is dat razendsnel. De oerknal vond ongeveer 13,7 miljard jaar geleden plaats.
“De sterrenstelsels die we zagen, zijn gigantisch”, schrijven de wetenschappers in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. “We hadden verwacht kleine babysterrenstelsels te zien, omdat ze nog niet veel tijd hadden gehad om te groeien. Maar sommige waren kort na het ontstaan van het universum al zo groot als onze eigen Melkweg, terwijl ze veel minder tijd hadden gehad om zich te ontwikkelen.”
Met de James Webb-telescoop kunnen sterrenkundigen het universum in infrarood bekijken. Op die manier kijken ze als het ware terug in de tijd, bijna tot het punt waarop het heelal ontstond. “We konden niet voorspellen wat we zouden zien. Maar wat we zagen stelt de astrofysica voor een groot probleem.”
Dat zulke grote sterrenstelsels zo vroeg al konden ontstaan, verandert bijna alles wat we dachten te weten over die stelsels. Wetenschappers moeten heroverwegen hoe sterrenstelsels ontstonden en zich ontwikkelden. Eerder dachten sterrenkundigen dat sterrenstelsels grote stofwolken waren die langzaam afkoelden.
“Dit is de eerste keer dat we zo ver terug in de tijd kunnen kijken. We moeten alles wat we zien met een open blik bekijken”, schrijven de wetenschappers.
De James Webb-telescoop ziet de sterrenstelsels als rode lichtpuntjes.
Foto: NASA/ESA/CSA
Zeker 2 miljoen Nederlandse klantgegevens blijken betrokken bij een groot Nederlands datalek. Naast onder meer de NS en VodafoneZiggo zijn er nóg drie bedrijven geraakt: ook klantgegevens van de Nederlandse Golf Federatie, ArboNed en vervoersbedrijf Trevvel blijken te zijn gelekt.
De Autoriteit Persoonsgegevens heeft nog geen totaalbeeld kunnen maken. De toezichthouder begin een onderzoek. Het kan overigens zijn dat mensen meerdere keren voorkomen in de information.
Eerder was al duidelijk dat naast de NS en VodafoneZiggo zorgverzekeraar CZ en de Vrienden van Amstel Reside waren getroffen. Ook de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en woningcorporatie Stadgenoot bleken gedupeerd.
Meerdere marktonderzoekers hebben aan de NOS bevestigd slachtoffer te zijn. Gevraagd naar de oorzaak wijzen ze allemaal naar softwareleverancier Nebu, dat onderdeel is van een Canadees bedrijf. De NOS heeft het bedrijf vandaag telefonisch en per mail benaderd, maar nog geen reactie ontvangen.
De marktonderzoeker die tot nu toe het vaakst in verband wordt gebracht met het datalek, is Blauw Analysis. Dit bedrijf doet klanttevredenheidsonderzoek. Topman Jos Vink van Blauw zegt in gesprek met de NOS dat zijn bedrijf nog altijd niet weet welke information gestolen zijn.
Beveiliging digitale keten
Als een bedrijf wil weten hoe klanten denken over dienstverlening, kunnen zij een marktonderzoeker inschakelen. Die voert de vragen en persoonsgegevens in bij Nebu. “Dit hele incident laat het belang zien van het beveiligen van de hele digitale keten”, zegt Dave Maasland, ceo bij beveiligingsbedrijf ESET Nederland. “Je ziet dat één zwakke schakel bij een leverancier verstrekkende gevolgen kan hebben.”
Topman Vink van marktonderzoeker Blauw zegt in principe alleen een naam en e-mailadres van iemand te bewaren, het kan ook gaan om informatie over waar iemand klant is en of het een zakelijke of privéklant betreft. De vragenlijsten zelf zijn volgens hem kort en bevatten weinig persoonsgevoelige informatie. Hoe dat bij andere marktpartijen zit is onduidelijk.
De topman van Blauw zegt dat zijn bedrijf bijna drie weken geleden voor het eerst te horen kreeg dat er iets mis was. Dat gebeurde in het weekend van 11 maart. Er werd toen gesproken van een storing en dat er geprobeerd werd diensten te herstellen. De dinsdag erna bleek dat het ging om een digitale aanval. Dit werd ‘s avonds laat Nederlandse tijd per mail gemeld, Een medewerker van Vink las dit de volgende dag.
“Toen gingen alle alarmbellen af en probeerden we in touch te komen met het bedrijf through mail en telefoon”, zegt hij. “We wilden weten hoe lang hackers binnen zijn geweest en of er information is buitgemaakt. Zij werkten op geen enkele manier mee.”
Klanten en de Autoriteit Persoonsgegevens zijn volgens Vink op 16 maart geïnformeerd. Een dag later is een advocatenkantoor ingeschakeld om de druk op softwareleverancier Nebu te verhogen. In diezelfde dagen zijn ook het Nederlandse Cyber Safety Heart en de Canadese evenknie geïnformeerd.
Kort geding
Vervolgens besloot Blauw om samen met vijf andere bureaus een kort geding aan te spannen om Nebu te dwingen meer informatie te verstrekken. Afgelopen weekend en maandag heeft Nebu inderdaad meer gegevens gedeeld. Maar Blauw weet nog altijd niet welke information zijn gestolen. Volgende week dinsdag staat er een zitting gepland. Welke andere bureaus meedoen met deze zaak, kan de Blauw-topman niet zeggen.
Marktonderzoeker USP heeft de NOS laten weten ook getroffen te zijn. Bij dit bedrijf gaat het om maximaal 350.000 klanten en daarbovenop ook nog om maximaal 150.000 klanten in het buitenland. Mobiel Centre Marktonderzoek bevestigt ook getroffen te zijn door het datalek. In eerste instantie wilde het bedrijf niks zeggen over aantallen, maar na publicatie van dit artikel liet het bedrijf weten dat het gaat om 3000 mensen. De getroffen gegevens betreffen namen, adresgegevens en telefoonnummers. De topman zegt dat het verder geen privacygevoelige informatie betreft.Het bedrijf heeft dit gemeld bij de toezichthouder.
Cybercriminaliteit
Maasland van beveiligingsbedrijf ESET vermoedt dat er sprake is van cybercriminaliteit met oplichting als doel. “Je hebt daarbij vooral een geloofwaardig middel nodig om ergens binnen te komen. Je moet je slachtoffer zover krijgen ergens op te klikken.”
Als iemand web heeft meegewerkt aan een klanttevredenheidsonderzoek en daarna een e-mail krijgt met als bedankje een cadeaubon – ‘je hoeft alleen maar op onderstaande hyperlink te klikken’ – dan kan dat heel verleidelijk zijn.
“Met dit soort gegevens kun je op grote schaal geloofwaardig oplichten”, zegt Maasland.” Hij raadt mensen vooral aan om op te letten bij mails die direct om een actie vragen. “Dat is het belangrijkste signaal.” Daarnaast wijst hij op het belang van het beveiligen van accounts met een goed wachtwoord en tweestapsverificatie.
Het gaat niet goed met de Nederlandse natuur. Dat staat in een groot rapport van het Wereldnatuurfonds en andere natuurorganisaties. Veel dieren en planten dreigen te verdwijnen doordat er steeds minder natuur is om in te leven.
Vooral met dieren als egels en konijnen gaat het slecht. Door verdroging, en doordat hun leefgebied steeds kleiner wordt.
Toch zijn er ook kleine lichtpuntjes. Zo gaat het bijvoorbeeld weer goed met de slechtvalk (ook al klinkt dat misschien een beetje gek). Het is een vogel die met een beetje hulp goed in de stad kan overleven.
De slechtvalk is het allersnelste dier op aarde. Tijdens een duikvlucht gaat de roofvogel wel 390 kilometer per uur. Daarmee zou hij makkelijk de raceauto van Max Verstappen kunnen bijhouden.
Zo zijn er op veel plekken in de stad nestkasten geplaatst, een soort grote vogelhuisjes. Daar kunnen ze veilig hun eieren leggen. Ook een verbod op een landbouw-gif heeft de slechtvalk erg geholpen.
En de slechtvalk is niet de enige soort waar het een stuk beter mee gaat:
Vrouwelijke trechterspinnen doen zich als dood voor als ze met een mannetjesspin willen paren. Zo willen ze het mannetje op zijn gemak stellen. De vrouwelijke trechterspin is namelijk ook in staat om haar paringspartner op te eten na de daad, schrijven de onderzoekers in Current Zoology.
Voor de mannelijke trechterspin is voortplanting een riskante onderneming. Sommige soorten vrouwtjestrechterspinnen staan er namelijk om bekend hun bedpartner te doden en op te eten na het paren. Om letterlijke doodsangsten weg te nemen, doet de vrouwenspin dus alsof ze dood is op het second dat ze een spin ziet met wie ze wil paren.
Het vrouwtje krult haar benen op en blijft stilliggen. Deze toestand heet ook wel catalepsie, waarbij de ademhaling rustig wordt en het bewustzijn afneemt. De mannelijke trechterspin voelt zich dan genoeg op zijn gemak om zijn gang te gaan.
Tijdens het wetenschappelijke experiment met parende spinnen zagen de onderzoekers dat er alleen gepaard werd wanneer het vrouwtje zich voor dood hield. Het is volgens de wetenschappers niet zo dat de mannetjes er echt van overtuigd zijn dat hun paringspartner dood is. Wanneer ze klaar zijn, trekt het mannetje zich terug en leeft het vrouwtje weer op.
Trechterspinnen zijn niet de enige dieren die zich voor dood houden bij het paren. Het staat alleen niet bij elke diersoort huge wat de functie ervan is. Er bestaan ook theorieën dat mannetjes hun paringspartner verlammen om seksueel kannibalisme te voorkomen.
