NU.nl schrijft veel over astronomische ontdekkingen, kosmische fenomenen en ander ruimtenieuws. Die artikelen zijn populair. Maar we krijgen van lezers ook vaak de vraag waarom dat nieuws belangrijk of “boeiend” is. Dat leggen we in dit artikel uit.
Een ster die een planeet opslokt. Ruimtevaartorganisatie NASA die uitlegt hoe groot zwarte gaten worden. Een kosmische jet die aan een zwart gat ontsnapt. De James Webb-telescoop die bekende en minder bekende voorwerpen in de ruimte vastlegt. De eerste foto van een zwart gat.
Het zijn allemaal voorbeelden van gebeurtenissen die op onvoorstelbaar grote afstand van de aarde plaatsvinden. Toch hebben ze invloed op ons leven hier, zeggen ruimte-experts Jochem Baselmans, Lucas Ellerbroek en Vincent Icke. Kosmische fenomenen zijn niet alleen gaaf om te zien, het is ook belangrijk dat we ze begrijpen.
“Bijna alles van waarde dat we hebben, is een product van de wetenschap”, zegt Icke. “De smartphone was er niet geweest zonder kennis van kwantummechanica. Gps-navigatie hebben we te danken aan de relativiteitstheorie. Dat heeft de wetenschap allemaal min of meer gratis aan de maatschappij geschonken.”
“Ruimteonderzoek heeft stapels spin-offs die in nuttigere context bruikbaar zijn”, vult Baselmans aan. “Onderzoek van NASA heeft geleid tot veel toepassingen in het dagelijkse leven. Zelfs het Super Soaker-waterpistool is ooit bedacht door NASA.”
Ellerbroek: “Mensen denken al snel dat als ontdekkingen niet direct dagelijks nut hebben, ze ook niet belangrijk zijn. Je hoeft je ook niet te verzekeren tegen een exploderende ster. Maar denk alleen al aan het aantal satellieten waar we vandaag op vertrouwen. Het is niet alleen een nut, het is noodzaak.”
Ontvang meldingen bij belangrijk wetenschappelijk nieuws.
Nut voor de wetenschap
Bijna iedereen heeft zich tot op zekere hoogte weleens afgevraagd: waarom zijn we hier? Waar komen we vandaan? Waar gaan we naartoe? Moeilijke, maar terechte vragen, zegt Baselmans. “Als wetenschappelijke methode is ruimteonderzoek de beste manier om mogelijke antwoorden op die vragen te krijgen.”
Ook Icke wijst op de systematische manier waarmee wetenschap zich met “de grote vragen” bezighoudt. “Zo zijn we er ook achter gekomen dat de aarde om de zon draait. Door de systematische aanpak van de wetenschap hebben we een gigantische intellectuele vooruitgang geboekt. Daardoor kunnen we die vragen steeds beter beantwoorden en verklaringen die tekortschieten verwerpen.”
Met sterrenkunde en ruimteonderzoek, zoals recente missies naar Mars en Jupiter, doen we volgens Ellerbroek belangrijke nieuwe kennis op. Daarmee leren we ook meer over de planeet waar we zelf wonen.
“Als we meer voorbeelden hebben van andere planeten en die beter begrijpen, kunnen we ook de aarde beter begrijpen. Die inzichten kunnen ooit belangrijk zijn voor ons eigen overleven. Alle kennis kan onverwachte voordelen hebben. We weten van de aarde nog een hele hoop niet. Maar veel van wat we weten, weten we dankzij ruimtevaart.”
0:45‘Blijft speciaal als we iets echt zien gebeuren’
Latest zagen we voor het eerst hoe een ster een planeet opslokte. Dat herinnert ons er volgens de drie sterrenkundigen aan dat de aarde niet oneindig is. “Dat soort gebeurtenissen zijn voor veel mensen toch vaak een ver-van-mijn-bedshow. Maar dat we het zien gebeuren, plaatst ons van theorie naar praktijk”, zegt Baselmans.
“Het geeft ons een voorbeeld van wat ons gaat overkomen, ook al is dat pas over vijf miljard jaar. Daarom zijn we nu zo bezig met het zoeken naar buitenaards leven en leefbare planeten die om andere sterren draaien dan onze zon.”
Over die zogenoemde exoplaneten is ook Ellerbroek enthousiast. “Dat is het snelst groeiende vakgebied in de wetenschap. Het vormt een mooi bewijs dat kennis altijd in beweging is. De vragen van nu zijn niet meer dezelfde als die van vroeger. Als je meer kán zien, gá je ook meer zien.”
“Iedereen weet nu dat een zonsondergang het gevolg is van de draaiing van de aarde. Die kennis is nu heel normaal, maar was vroeger revolutionair”, benadrukt Icke. “Onze kennis is enorm toegenomen, en toch blijven de eerste ervaringen speciaal, wanneer we het ook echt zien gebeuren.”
Kennis over heelal maakt ons nietig en nederig
Baselmans ziet wetenschap in het algemeen en sterrenkunde in het bijzonder als een vorm van bezinning en zingeving. “De mensheid zoekt al zeker tienduizend jaar naar antwoorden. De realiteit van de wereld en het universum gaat ons voorstellingsvermogen vaak te boven. Daar voel je je nederig en nietig door. Zo leren we onze plek in het universum beter kennen. Dat geeft ons kennis van de wereld in de grootste zin van het woord.”
Volgens Icke mogen we de emotionele redenen dat mensen de ruimte bestuderen niet onderschatten. “De aanblik van de sterrenhemel alleen is al heel indrukwekkend. Kennis over het heelal werkt relativerend. En juist omdat we zo’n klein planeetje zijn, weten we dat we er voorzichtig mee moeten zijn.”
Ellerbroek is het roerend met zijn collega’s eens. “Iedereen die de maanlanding bewust heeft meegemaakt, weet nog waar hij of zij op dat second was. Het zijn ijkpunten, in ons persoonlijke leven maar ook onze ontwikkeling als mensheid. We worden er nederig en nietig van, maar het is bemoedigend. We kunnen al zo veel meer dan tien jaar geleden. Moet je nagaan wat we over weer tien jaar kunnen.”
Verantwoording
Voor dit artikel sprak NU.nl met drie sterrenkundigen:
Jochem Baselmans
- Hoogleraar Experimentele Sterrenkunde (TU Delft)
- Instrumentwetenschapper bij ruimteonderzoeksinstituut SRON
Lucas Ellerbroek
- Onderzoeksdirecteur aardobservatiebedrijf eLEAF
- Voorzitter Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde
Vincent Icke
- Hoogleraar Theoretische Sterrenkunde (Universiteit Leiden)
- Bijzonder hoogleraar kosmologie (Universiteit van Amsterdam)
We zijn benieuwd naar je mening over dit artikel. Klik hier om je suggestions achter te laten in een korte vragenlijst van een minuut.